Arnaut Danièl, que ne passèt pas necèira de signar sos cants de son petit nom, es tanben coneishut per de las multiplas perifrasas. Dishut miglior fabbro per Dante, apuei gran maestro d’amor per Petrarca,...
Artistas sancèirs d’ora los tèxtes mei la musica ne fèsen qu’un, los trobadors esmiragla tots los que s’estancan sus luras produccions. Dab las soas poesias cantadas de lenga occitana, Guilhèm IX d’Aquitània avia un...
Be son nombrós los princes de Blaia qui portèren lo nom de Jaufre Rudèl hasent atau malaisida l’identificacion dau Jaufre Rudèl trobador. Quaus qu’èstin los elements biografics de la vita dau poèta de Blaia,...
| Be son nombrós los princes de Blaia qui portèren lo nom de Jaufre Rudèl hasent atau malaisida l’identificacion dau Jaufre Rudèl trobador. Quaus qu’èstin los elements biografics de la vita dau poèta de Blaia, ne saberén çanjar los tèrmes de sa legenda qui, plan mei que sa poesia, hasut la posteritat dau trobador. |
| Be son nombrós los princes de Blaia qui portèren lo nom de Jaufre Rudèl, nom apareishent en òutra bien endelà las frontèiras dau Blaiés. Aquela multiplicitat hèi malaisida l’identificacion dau Jaufre Rudèl trobador e mantas ipotèsis son avançadas . L’ipotèsi la mei coneishuda e qui es encara adoptada per Roy Rosenstein es que nòste poèta seré lo Jaufre Rudèl II de Blaia sauquau justament los rensenhaments son los mei eslambrats. Pareish dens las cartas de l’abadia de Tenalha mei prau cartulari dau priorat de Sent-Gèma. Roy Rosenstein dataré sa vadença de cap as annadas 1100 e au mei tard en 1115. |
| Lo Jaufre istoric Aqueste Jaufre Rudèl auré acompanhat Loís VII e Alienòr, alavetz reina de França, quan es aquò que hiren son expedicion ende la dusau crotzada en 1147 e ne saré pas jamès tornat. L’un dataré alavetz sa mòrt cap a 1148. Si nòste poèta es bien ‘quèth-aquí, purmèir de har partida, a l’atge madur, dau marget condosit per Alienòr d’Aquitània e son espós, benlèu qu’aurà augut chacalhas, dens sa junessa, damb lo pair-gran d’aquera-alà, un aute trobador, anueit coneishut coma lo permeir per manca de testimoniatge anterior, lo truculent Guilhèm IX d’Aquitània (1071-1126). Aqueth-aquí a en efèit représ la hortalessa de Blaia a Girard, pair de Jaufre Rudèl en tot esbarrancar tors mei fortificacions. La hortalessa n’escadut pas ende Jaufre Rudèl II de Blaia que devath lo regne de Guilhèm X, hilh dau trobador e pair d’Alienòr.  | La legenda Quaus qu’èstin los elements biografics de la vita dau poèta de Blaia, ne saberén çanjar los tèrmes de sa legenda qui, plan mei que sa poesia, hasut la posteritat dau trobador. La sua vida, escribuda au sègle XIII, envisaglèt e envisaglarà encara a causa que conten en substància tot lo mistèri de la neishénça dau tesic amei d’amor aicí coma carreja l’esséncia de la creacion trobadoresca. Amorejat de la comtessa de Tripòli sus de las simplas declaracions des pelegrins venguts d’Antiòcha ençà, lo prince de Blaia se bota a compausar frem de vèrs a son subjèit e engerminat prau tesic de la véder pren la mar per fin de l’anar juntar. Sau vaishèth, cad malaud e, sivant las versions, perd l’ausir e la sentida o la vista e la sentida. Arriba egau sus las tèrras de sa dauna, ‘questa-ací esmagada se’n vai a son capcèir. Sentent qu’es en preséncia de la dauna tant desirada, se tòrna gahar los sens perduts juste purmèir de morir dens sos braç. Aqueth medís jorn, vedent que Jaufre Rudèl n’es pas mei d’aqueth monde, decidís de se’n tirar en se fesent religiosa. Aquela istòria, que fòrma quage un tèxte literari independent, dona une vision absoluda de l’amor e dau desir. La dauna aimada ne sauré estar possedida, damòra l’alhors que ne passan pas necèira de desirar perçò que ne la saberén jamei aténher pauverai. E los mòts e los sons dont paran de capas ad era be son la metafòra d’aqueste tesic totjorn renovelat end’era. De desir mos cors no fina vas selha ren qu’ieu pus am, « Mon còr ne’n fenís pas de desirar la que mei aimi » canta lo trobador dens Quan lo rius de la fontana. Aquera legenda d’amor revelat e de mòrt dorèira, de desir indestructible e de renonciament entègre mès sustot de la questa dau verai mei de l’absolut a fèit la celebritat de Jaufre Rudèl e li a acordat, pr’aqueth viatge orfic enversat, l’estatut de cantorau absolut dau desir trobadorèsc. |
| La veritat poetica E ‘quò’s aquela legenda dont es pau verai lo mei a tocar la veritat dau poèta, a causa que son redactor a, pre fin de l’escriure, cercat au còr de sa poesia. Los redactors de las vidas daus trobadors, qu’ Uc de Sent-Circ fut lo màger, se son tots emparats as cançons daus poètas ende tornar escriure sa vita shens se precassar, la màger part dau tamps, de la vertadèira exactitud de las entresenhas que hornissèn. avèn idèia de presentar las cançons prau destorn de son autor. Lo redactor anonime de la vida de Rudèl a ben solide tirat daus vèrs de Rudèl la figura de ‘quela dauna lontana per laquau s’encrotzeja : |
| Je tiens bien pour véridique le Seigneur c’est pourquoi je verrai l’amour lointain ; mais pour un bien qui m’en échoit, j’en ai deux maux, car il m’est trop lointain. Ah ! fussé-je pèlerin, là-bas, de sorte que mon bourdon et ma couverture fussent contemplés de ses beaux yeux ! |
| Be tenc lo Senhor per veray ¨Per qu’ieu veirai l’amor de lonh ; Mas per un ben que m’en eschay n’ai dos mals, quar tan m’es de lonh. Ai ! car me fos lai pelegrins, si que mos fustz e mos tapis fos pels sieus belhs huelhs remiratz ! |
Que nul ne s’étonne à mon sujet |
| Mès angut mei que mei quèrre frem lonh dens la compreneson de l’entrepresa poetica de Jaufre Rudèl afin de’n compausar ‘quela istòria dont, mens que sa legenda, poiré èstre considerada coma una de las pus justas illustracions dau messatge de l’amna rudeliana : |
Nuils hom no·s meravill de mi |
Jaufre Rudel es shens contèsta lo trobador qui marca lo mei l’epòca modèrna e contemporana de sas premsas. La fascinacion exerçada per la legenda dau prince de Blaia non se sembla pas dever estartarir. Sa vida dau sègle XIII, d’una estromblejadissa simplicitat, se tròba estar la dotz d’un tesic creatiu frem prononciat dont a fèit de « l’amor de lonh » lo daquò’s de nombrosas escrituras mei reescrituras.
Teatre En 1895, Edmond Rostand aufrís ende la granda Sarah Bernhardt lo ròtle de la princessa lonhtana dens la pèça de teatre dau medís nom , pèça que ie dedica d’alhors. Edmond Rostand qui se perpausa aquí de revisitar la legenda dau prince de Blaia n’acòrda çaquelà qu’una plaça redusida a son Joffroy Rudèl (jogat per De Max) que sa natura tròp sensibla es lèu eclipsada per la hurra de son amic Bertran d’Alamanon (encarnat per Guitry) qui a embarcat damb eth sau naviu que’u deu menar entà capvath Melissinda, nom causit per Rostand per sa princessa lonhtana. La pèça se rossega en longor mei en languiment, Melissinda balancejant longament entre l’amor bloç dont li inspira Joffroy Rudèl que ne coneish pas que per sas cançons e l’amor mei carnau que li inspira Bertran vengut en davantalèir pleidar la causa de son amic damorat sau naviu. L’amor bloç que Melissinda sentís per Joffroy s’escaderà a trionfar, lo junherà chic davant que se morissi per en seguida se retirar dau monde e quitar Bertran a son sòrt de chivalèir guerrejant et de galant imperfèit. | Poesia Aragon, mau sii que mentavussi briga lo nom de Rudèl, dubrís son « Cantic end’ Elsà » pr’un elògi de la dauna aimada compausat sus un jòc subtiu entre lo pròche e lo lontan rapelant los accents dau trobador de Blaia. D’autes enfin utilizan « l’amor de lonh » pre fin de jogar saus contrastes entre l’imatge d’amor depurat auquau nos renvia e la vision de l’amor que descriven. Aqueste contraste se dobla en generau de l’auposicion enter passat e present. Sèrgi Javaloyès dens Sorrom Borrom que liura una plan bèla epopèia sau caminament bistòrt de ‘quèth Gave qui s’esbarrís dens l’Ador purmèir d’aveisher sa mira ultima, son ideau ; las grandas aigas dau peugue. Dens sa corruda desperduda lo Gave deven l’emanacion de l’amna rudeliana e de son irrepressible tesic toquilhaire, purmèir de s’i hónder, los clòts de la sua dauna-mar : |
| Operà Amin Maalóf per eth, se tòrna préner la medissa legenda dens son operà, L’Amor de lonh, se’u leva lo boquet non solament per l’estrema compreneson daus elements compausant la vida dau poèta, encara pr’una hòrt fina interpretacion de sas cançons. Be nos dona a sentir l’estrema sensibilitat mei la granda envergadura poetica de ‘quèth Jaufre Rudèl que veden préner la mar encarat a veire ‘quèth absolut dont li hèi hrèita si feròçament capvath aquesta viassa qu’èra la sua : Clemença. Era, aqueste imatge de l’amor ideau, es tanben, alà a Tripòli, en hrèita de quauquarren que ne sap pas e dont li hèit sentir un pesantèir a l’amna. L’operà s’acaba pr’una suberbèra envolada lirica de Clamença qui, acarada a la mòrt de son perfèit aimador, meila son amor end’eth a l’amor de Diu, ausquaus se dona tota entègra. Aquelas duas òbras perpausan una reescritura de la legenda de Jaufre Rudèl mès d’autas s’inspiran diferentament de la vida dau poèta e de son amor de lonh. |  |
Roman |
| Partie de Clermont la Croisade se retournait contre Toulouse. Croix contre Croix... Pendant ce temps à Tyr les Sarrasins allaient reconquérir les places franques. Déjà les Lieux saints étaient tombés. De Tripoli ou de Tortose filles et femmes nues, enchaînées. Au marché aux esclaves aboutissait l’amour de loin... |
| Partida de Clarmont la Crosada se revirava contra Tolosa. Crotz contra Crotz... D’aquel temps a Sur los Sarrasins se tornarián apoderar de las plaças francas. Ja lo Sant Lòc èra tombat. De Tripoli o de Tortosa, filhas e femnas nusas, encadenadas. Sul mercat s’acabava l’amor de lonh... |
| Voilà pourquoi peut-être me revenait l’aube du rossignol dans ce bar miteux ? Loin est le château et sa tour... Nul guetteur ne criera l’aube. Et certes pour attendre le jour il ne faut pas une fille de bar. |
| Es per aquò benlèu que me tornava l’alba del rossinhòl dins aquel bar tinhós ? Luènh es lo castèl e la torre... Cap de gaita cridarà pas l’alba. Ni mai per esperar lo jorn cal pas una filha de bar. |
 | Cançon Alan Bashung, jogant eth tanben magnificament saus contrastes, canta dens « Madame rêve » los fantasmas sexuaus femenins a òps que trenissin mei fòrt a nòstas aurelhas : « On est loin des amours de loin, on est loin » « Be son lonh de las amors de lonh, be son lonh » Mès ne’n som pas tan lonh, tot darreirament, en cantant « Jeanne », un amor d’un aute atge, enter sauna e realitat, pròche e lonhtan, Laurenç Voulzy se sembla auger mei o mens inspirat de l’amor de terra lonhdana de Jaufre Rudèl. Nat dobte que’n sarà pas lo darnèir. |
