| Arnaut Danièl, que ne passèt pas necèira de signar sos cants de son petit nom, es tanben coneishut per de las multiplas perifrasas. Dishut miglior fabbro per Dante, apuei gran maestro d’amor per Petrarca, a còps « corifèu dau trobar ric », d’autes còps « bon obrèir de las letras », nòste poèta apareish coma indissociable de las suas cançons. |
| La soa vita Sa Vida, que se presenta coma una biografia poetica mei que coma una legenda pura nos apòrta egau quauques ensenhaments, sustot per çò de son ancratge geografic. Originari de Rebeirac, coma un aute trobador nomnat Arnaud de Maruelh, nòste poèta s’inscriu dens un triple eretatge : literari, nominau mei territoriau. Mès los dus Arnaut ne se superpausan pas bien pausa, coment Arnaut Danièl, aqueth « gentils homs » de Peirigòrd, se hèi coneisher non pas per sas « belas letras » mès prau gai evident que pren en son « trobar » fèit de « caras rimas ». Arnaut seré vengut joglaire fauta d’argent, apuei auré aimat una Aragonesa laquau l’auré rejitat, se’n fau creire los vèrs citats coma « pruva » : Et amet una auta domna de Gascoingna, muiller d’En Guillem de Buovilla. Artisan du trobar, joglaire e galant amalurat, semblan estar las facetas retengudas d’Arnaut Danièl. Rès e tot a l’encòp, mès un tot bien reductor, fin finau, pr’aqueth poèta que sembla damorar tant insasible coma sas cançons per frem legidors.  |
Una biografia par ses escriuts |
| Ben ai estat a maintas bonas corts Mas sai ab lieis tròb pro mais que lausar Mesur’ e sens et autres bons mestièrs, Beutat, jovent, bons faits e bèls demòrs, Gent l’ensenhèt Cortesi’e la duois ; Tant a de si tots faits desplasents rots De lieis non cre rens de ben si’ a dire. |
|
| Dens sa ueitèima pèça, canta son enveja de s’aviar capvath Aragon, eth que viscut devath lo règne de quate princes. E si en 1170 son nom ne pareish pas dens la galeria de portrèits de Pèire d’Alvèrnhe (benlèu que d’aqueth temps, èra petit o briga coneishut), lo monge de Montaudon l’intègra a sa corriòla de caricaturas en 1192 e 1194. Ne pòdem deduíser que sa produccion literària s’espand probable de 1180 dincas a 1195. |
Lo joglaire L’una de sas facetas soslinhadas per sa Vida hèi referéncia a son estatut de joglaire, aquí un fèit que’n som assolidats. S’aquela mension ne garantís pas ad era sola sa veracitat, sa reprista dens la Razo que li es consacrada ec semblaré confirmar. Aquò’s per son engenh de joglaire de paria damb lo de trobador qu’Arnaut s’empòrta (a egalitat, pra’u verai) lo parí hèit damb un aute joglaire. Presenta dens 16 de sas cançons, la figura d’autonominatio es un dispositiu retoric que permet au joglaire de s’identificar damb lo « jo » liric. Dens son cant, Arnaut confessa sonar de la viula, de qui es plan mei l’instrument d’un joglaire que d’un trobador. Mès aqueth estatut es tanben de conéisher capvath las ubras d’autes autors. Bertran de Bòrn manda e mentau atau un certan Arnaut per tant de portar son cant, çò que testimònia d’un esçange literari, veire amistós, enter los dus poètas contemporans. Qu’aqueste Arnaut ne feré pas esclam au Bertran dau cant III ? Mei tardivament, pòdem legir dens lo roman Flamenca qu’un certan Daniel es citat coma lo parangon de l’art de joglaire. Benlèu se poiré agir ací de nòste poèta. |
Insasible ? « Pus etz malastrucx sobriers |
| Identitas de totas E ne seré pas eth tanben un joglaire dens son accepcion modèrna, eth que çanja d’arron d’identitat ? Joglaire, escolèir, aimador e poèta, Arnaut se vestís, non pas mei la pausa d’una quita cançon mès d’un imatge, las pelhas dau regent d’escòla, lo literatus. Egau, n’es pas eth passat mèste en amor, eth que’n recebut un tant gran saber, e li prèsta la sua votz per òps d’ensenhar aus autes fins aimadors ? De verai, nos damòran d’eths pas que 16 cançons, una sextina amei una pèça hautament scatologica. Sonqu’aquela-aquí (e encara…), Arnaut Danièl canta mei que mei l’amor, la fin’amor creatritz dau mei suau daus torments. La reverdia, saison literària tau coma primavèira, dubrís antau 11 de sas cançons. Òr, si la fin’amor, la joi, los lausengiers e la reverdia son daus motius tradicionaus e atenduts, Arnaut Danièl tira son originalitat de la mista en fòrma apuei en scèna. Es au bòrn de Raimbaud d’Aurenga o de Guiraut de Bornelh, lo representaire dau trobar ric e clus. Poesia exigenta, òc, mès impersonau, non, que la subtilitat d’aqueth trobar necèira l’atencion dau que l’escota. Tot es dit sus las daunas, los autes, o lo quite eth. Tots son presents, mès velats, a causa qu’esbarrirem las claus d’aquera lectura : per un senhal, « l’aura, lieis » o « Mielh-que-Ben » per las daunas, los senhors e los reis, per daus emblèmas mei daus mites. E per çon d’Arnaut, son nom apareish capvath 16 de sas cançons benlèu coma signaturas possiblas d’autant de biografias ? |
Estrange destin que lo d’Arnaut Danièl, lo trobador de las « caras rimas »» vengut lo parangon dau joglaire per sos contemporans. Acusat d’obscurantisme amei escarnit per sos descridaires, emprontat mei imitat per sos admirators, Arnaut Danièl poiré bien èster lo premèir poèta maudit. Aicí coma lo fin’amant que balancèja enter la Jòia la mei hauta e lo patir lo mei prehond, lo poèta e sos cants engendran sens hremar admiracion mei incompreneson. Antau, d’una faiçon quasi simultanèa, lo monge de Montaudon escarnís sos famós vèrs :
E dens ‘queth temps, Bertranh de Bòrn fèi un contrafactum d’una de sas cançons. La cançon d’Arnaut es quite talament ancrada dens son corpús que’n tira duas cançons. Contemporans, los dus poètas establiren entr’eths una relacion frem fòrta d’aemulatio. Totun, se l’estructura es reprista, la sua poesia damòra non gahadissa e son imitacion es totjorn imperfèita. |  |
 | Lo mèste d'Amor selon Dante De verai, n’es pas « miglior fabbro del parlar materno » qui vòu ! Que òc, es plan Dante lo premèir que’u conferís sas letras de noblessa en fesent figurar nòste poèta dens son tractat De Vulgaria Eloquentia. Vengut doctor en poesia, Arnaut ven lo mèste d’Amor, l’un daus subjèctes los mei hauts a cantar. Dante ‘saja lavetz de crear daus vèrs arnaldencs, coma o pòden probar los quate poèmas amassats dens lo ciclo petroso. Apuei fèi d’eth un daus personatges de son cap d’òbra la Divina Comedia. Mé que son passatge èsti brac, frem d’elements notòris o renden important. Premèir, sa posicion dens l’òbra : Arnaut es lo darnèir personatge que crotza Dante dens lo Purgatòri au cant XXVI. Representant de l’amor amei tanben de sa lenga, de mendre qu’Arnaut Danièl es lo sol personatge a non pas parlar toscan dens aqueth obratge que venguerà l’empara de la lenga de « si ». Dante i fèi reviure la votz mei la lenga dau poèta : « Ieu sui Arnaut, que plor e vau cantan (…) ». |
Petrarca ne s’i engana pas tanpauc quora designa Arnaut Danièl coma « gran maestro d’Amor ». Aicí coma Dante, esque consacra Arnaut Danièl dens son Triomfe de l’Amor auprès d’autes autors grècs o latins. Dens aquesta quatèima pèça, Petrarca hèi fantasia de poder contemplar tots los aimadors famós e avisa lo drapèth daus qu’escrivèvan en lenga vulgària, e entermiei d’eths, Arnaut Danièl :
« En vers algun aço miracle par ;
Mas sin membram d’En Arnau Daniel
E de aquelles que la terr’als el vel,
Sabrem amor vers nos que pot donar ».
Quauques sègles mei tard, ‘quò’s sens estar nomnat que retrobam la tralha d’Arnaut Danièl devath la pluma d’Artúr Rimbaud. Coma ne pas pensar au poèta en tot legir la pròsa ironica de « Un còr devath una sotana » ? La reverdie que vei neisher l’amor e lo cant d’amor titolat « La brisa »,o testimònian. Lo medís erotisme dirèct se fèi tanben ressentir dens « Les réparties de Nina ». « Un rêve pour l’hiver » hèi esclam au poder d’Arnaut de çanjar, destornar las saisons, a fòrça de colors, de cants e de potons. Mès aquò’s per los mòts e lo gost de lur jòc que los dus poètas desseparats per sèt sègles se junhen. Si Arnaut desmonvirava sos contemporans en hadens plàver lo sorelh, Artúr os auviona tot parièr per sos imatges. Alòrs qu’Arnaut balançava pas a tòrcer los mòts ende’us plegar a son jòc rimic, Artúr nos aufrís daus saborós neologismes, coma « abracadabrantesque ». Las « pègas paraulas » n’esposarén-eras pas meravilhosament lo « còr supliciat » ? Sens aublidar la cançon Er vei vermelhs, verds, blaus, blancs, gruocs » que sembla anonciar lo sonet « Vocalas » : « A negre, E blanc, I roge, U verd, O blu, vocalas ». Apuei la cançon obscèna d’Arnaut se seré-era pas lo besson dau poèma rimbaldenc « L’idòla. Sonet dau trauc dau cuu ». |  |
Arnaut Daniel e los contemporanèus | Son invencion poetica : la sextina Parierament a la figura dau poèta, son invencion poetica, la sextina retrentís encara desempuei nau sègles. Frem de trobadors li renden aumenatge deijà d’un biais contemporan premèir de traversar l’istòria dau trobar. La retròban atau dens la poesia catalana ches Andreu Febrer, mei tard ches Joan de San Climent. Es Dante que l’introduís dens la poesia italiana mès damb quauques çanjaments. Petrarca, en ne compausant nau exemplaris poiré estar lo vertadèir creator de la sextina italiana. Mès ne se’n tòrna pas de cap ad Arnaut, e canoniza las causidas precedentas de Dante. Au sègle XIX, lo comte de Gramont fèi rimar los mòts-rimas entr’eths… La sextina es tanben plan presenta dens la poesia dau sègle XX notadament aus Estats-Units. Dens las annadas 60 dincas a recentament, la sextina a subit daus estranges çanjaments (abandon de la fòrma versificada, daus mòts-rimas, de las règlas mestorejant la causida daus mòts-rimas, mòts-rimas en anagrama dincas a la n-ina e la quenina) e Arnaut ne poiré reconéisher sa creacion que sos la pluma de Pèir Bèc. |
| Creator de « mòts fòus » de la ritmica tant particulara, Arnaut Danièl, joglaire atestat per sa Vida e la Razo, jogaire de « viula » sivant la suas pròpas cançons, desvela un amor per la compausicion vesin dau de la dama : « E’l cor non cresatz que’n tuolha,/Car orars ni jocs ni viula/No’m pot de leis un travèrs jonc/Partir ». Ailàs, sulament duas de sas melodias furen conservadas : la de la sextina, « Lo ferm voler q’inz el cor m’intra » apuei la dau cant tradicionaument plaçat en permèira posicion, « Chanzon do·l moz son plan e prim ». Son estadas recaptadas dens lo cançonèir G, conservat a la Bibliotèca Ambrosiana de Milan, sos la quòta R 71 sup dens un manescriut musicau, copiat en Italia dau Nòrd dens la dusèima meitat dau sègle XIII. Los fòlios 73r-74v recaptan las melodias de nòste poèta. La melodia de la sixtina compausada en fa plagau, presenta una estructura continua (ABCDEF) damb de las nòtas finaus identicas per cada cobla de vèrs : AB : sòl « Lo ferm voler qu’el cor m’intra /No’m pot ges becs escoissendre ni ongla » CD : fa « De lausengier qui perd per mal dir s’arma ; /E car non l’aus batr’ ab |
Sivant las analisis de Francesco Crapezza : « Son estile es clarament sillabic, a lo contorn melodic procedís per grands conjunts persamenats de passatges triadics (v. 1, syll. 1-3 ; v. 2, syll. 4-8 ; v. 3, syll. 1-4 ; v. 4, syll. 3-4 et 6-7 ; v. 5, syll. 5-6 ; v. 6, syll. 4-6 e 7-8) que rehauçan discretament la linha vocau. Lo ton que se desgatja d’aquera melodia es lavetz volontariament despolhat. Pèire Bèc analisa atau aquesta sobrietat coma «una melodia simpla, shens farlinguèras ni melismes, coma en contrapunt ad un tèxte sofisticat. ».
| Au contre, la melodia de « Canso do·ill motz son plan e prim » se presenta per un vartadèir modèle de la cançon cortesa dau temps de nòste poèta. La modalitat balanceja enter un fa e un sòl plagau. Sivant Ugò Sesini, una modulacion en fa autentic es de conéisher au v. 6 (sill. 6-7). Sa fòrma se restaca ad una oda continua, mès certans elements (coma l’identitat dau començament daus vèrs 2 e 9 e la correspondéncia ritmica enter las cadenças daus vèrs 4 e 7, 6 e 9) an per mira de soslinhar de las articulacions intèrnas. Fòrt d’aqueths elements, Ugò Sesini tira una proposicion de recompausicion de la carpenta metrica de la cançon. Qu’i amaina cinc vèrs de quate sillabas (a8 a8 a4 b4 b4 c6’ d4 d4 c6’) atau coma s’ensheg : |
Canso do·ill mot son plan e prim fas pus era botono·ill vim, e l’aussor sim son de color de mainhta flor, e verdeia la fuelha, e·ill chant e·ill bralh sono a l’ombralh dels auzels per la bruelha. | a8 (A) a8 (B) a4 (C) + b4 (D) = b8 b4 (E) + c6’ (F) = c10’ d4 (G) + d4 (H) = d8 c6’ (I) |
Plan que las melodias de las autas cançons estussin esbarridas, pòdem ‘trapar a retrobar una certana musicalitat dens certans de sos cants. Que, quitament se los autors e compositors medievaus diferenciavan perfeitament la melodia dau tèxte de la musica pura (‘quela-aquí èra medís un daus quate arts dau quadrivium), aqueth-aquí nos apòrta quauques elements de responsa. Pr’exèmple, sabem que l’un daus tres tipes de prosodia utilizats per Arnaut Danièl es la granda estròfa monometrica de decasillabes damb una frons de dus pès e una cauda indivisibla de tres vèrs. Egau, aquela fòrma es fortament estacada a la cançon amorosa de la segonda meitat dau sègle XII. Ende ‘trapar a nos apressar de las melodias compausadas per Arnaut, pòdem préner consulta de las de Gaucèlm Faidit, Pèire Vidal o encara Folquet de Marselha, veire las de certans quites trouvères que tots reprenguren aquesta fòrma.
| Nos pòdem tanben consolar en cercar las tralhas de son trabalh de compositor au quite còr de sas cançons : Arnaut Danièl se platz mei se blandina de verai ad i desgrunar indicis lexicaus. Silèu l’obertura dau cant IX, e aquò, quaus qu’èstin las versions daus manescriuts, « En (c)est sonet / Ab nou so(net) / Ab gai so », la compausicion, estussi emprontada o personau es soslinhada. Es egau a la cançon VIII, quora Arnaut s’adreça a son cant tot entègre : « Ara’t para, chants e condutz ». Tèxte amei musica son clarament diferenciats e lo ton de l’apostròfa hèsen mustra d’una familiaritat enter lo poèta e las duas meitats dau cant. Pòdem notar que lo mòt « condutz » nos balha de las informacions sus la melodia. D’après las recèrcas hèitas per Francesco Caprezza, seré salhit dau mòt latin conductus que designa un genre musicau dau repertòri sagrat. Johannes de Grocheo que’u rapròcha dau cantus coronatus, ggenre musicau tradicionaument monodic. Egau, un conductus monodic ten una melodia librament compausada d’un estrem a l’aute au tèxte, contrariament a son utilizacion praus trobadors. Aquera medissa unitat de creacion se pòt legir au cant VII : « Chant, mas Amors mi assauta,/Qui’ls motz ab lo son acorda ». Selon Eusebi, le terme « acordar » ppoiré designar a l’encòp lo tèxte poetic e l’ensemble de composicion poeticò-musicau. L’escuranhós senhal « son Desirat » se poiré tanben legir non coma un possessiu, mès coma un desrivat dau mòt latin « sonum » e poiré lavetz se traduíser coma « lo cant dau tesic ». | |
